ŚWIĘTY  PAWEŁ  APOSTOŁ

Święty Paweł urodził się ok. 5- 10r. po narodzeniu Chrystusa w Tarsie w Cylicji (obecnie Turcja). Był Żydem, ale od urodzenia posiadał też obywatelstwo rzymskie. Z tego względu oprócz hebrajskiego imienia Saul (inaczej Szaweł) otrzymał łacińskie imię Paulus (Paweł). Z zawodu był tkaczem, specjalizował się w wyrabianiu namiotów. Po przybyciu do Jerozolimy studiował Torę w słynnej szkole Gamaliela. Jako urodzony w środowisku diaspory znał także kulturę hellenistyczną.

Był wykształconym i religijnym Żydem sympatyzującym z sektą faryzeuszy. Prawdopodobnie nigdy nie spotkał osobiście Jezusa, był natomiast świadkiem i w pewnym sensie współuczestnikiem ukamienowania św. Szczepana. W czasie, gdy oprawcy rzucali kamienie, Szaweł pilnował ich ubrań. W ten sposób stał się znanym przeciwnikiem tworzącej się właśnie grupy wyznawców Chrystusa. Uważał ich za sektę szkodliwą dla religii żydowskiej. Zwalczał ich z całą stanowczością,  o czym często mówił: "Słyszeliście przecież o moim postępowaniu ongiś, gdy jeszcze wyznawałem judaizm, jak z niezwykłą gorliwością zwalczałem Kościół Boży i usiłowałem go zniszczyć, jak w żarliwości o judaizm przewyższałem wielu moich rówieśników z mego narodu, jak byłem szczególnie wielkim zapaleńcem w zachowywaniu tradycji moich przodków".  

Mimo wytrwałości w tłumieniu chrześcijan, jego postawa wobec tej grupy diametralnie się zmieniła. Stało się to za sprawą wydarzenia, które miało miejsce około roku 36. Szaweł był wtedy w podróży do Damaszku, gdzie miał zamiar zająć się zwalczaniem jednej z grup chrześcijańskich. Gdy był na szlaku, około 12 w południe drogę zastąpiła mu nieznana postać: "Olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?" (Dz. 9, 1-5). Szaweł przerażony i oślepiony blaskiem pytał postaci kim jest? Usłyszał odpowiedź: "Ja jestem Jezus, którego prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam powiedzą ci,  co masz czynić" (Dz. 9, 5-6).

Po tym wydarzeniu Szaweł rozpoczął zupełnie nową epokę swojego życia: uwierzył w Chrystusa i stał się gorliwym propagatorem jego nauk. W Damaszku przyjął chrzest, po czym zaczął nauczać chrześcijaństwa. W towarzystwie Barnaby udaje się do Jerozolimy, ponieważ pragnie poznać przebywających tak jeszcze uczniów Chrystusa, szczególnie zależy mu na kontakcie ze św. Piotrem. Następnie Paweł udaje się do rodzinnego Tarsu, gdzie przez jakiś czas naucza, później wspólnie z Piotrem nauczają w Antiochii.

Święty powoli wyrasta na największego propagatora chrześcijaństwa swoich czasów, tym bardziej szczególnego, że najważniejszym terenem jego działania były kraje pozażydowskie i ludność, która do tej pory nie miała okazji spotkać się z chrześcijaństwem.

Ogółem Paweł odbył trzy wielkie podróże misyjne. Pierwsza trwająca w latach 45- 49 dotyczyła obszarów Cypru, Seleucji, Antiochii, Listry, Ikonium, Attalii, towarzystwa Pawłowi dotrzymywali w niej Jan, Marek i Barnaba. Na Cyprze w miejscowości Pamfos udaje się mu, nie bez problemów, nawrócić tamtejszego czarownika Elimasa, stamtąd wyruszają do Antiochii Pizydyjskiej w Azji Mniejszej. Wszędzie, gdzie przybywali, najpierw udawali się do synagogi i tam głosili Jezusowe nauki. Starał się przekonać Żydów, że to właśnie Jezus jest oczekiwanym przez nich Mesjaszem. Szczególnie akcentował przy tym odrębność zakonu mojżeszowego od praw chrześcijaństwa. Powodowało to wyraźną wrogość wśród Żydów. Niewielu pod wpływem tych nauk nawracało się na chrześcijaństwo. Częściej bywał przepędzany z żydowskich miast i synagog. Wtedy święty, rozczarowany ich postawą, postanowił adresować swoją apostolską misję do pogan: "Należało głosić Słowo Boże najpierw wam. Skoro jednak odrzucacie je i sami uznajecie się za niegodnych życia wiecznego, zwracamy się do pogan. Tak bowiem nakazał nam Pan: ustanowiłem cię światłością dla pogan, abyś był zbawieniem aż po krańce ziemi" (Dz. Ap. 13,46-47).

W Antiochii udało się Pawłowi utworzyć wspólnotę chrześcijańską, złożoną zarówno z przechrzczonych Żydów, jak i nawróconych pogan, co bardzo nie spodobało się religijnym Żydom niechętnym "nowinkom" chrześcijaństwa. Paweł musiał opuścić miasto i udać się w drogę.

W Ikonum nauczanie w synagodze przyniosło lepszy skutek: nawrócono sporą liczbę osób zarówno wśród Żydów, jak i pogan. Pokłosiem działalności Pawła i jego towarzyszy była powstająca na terenach ich misji struktura kościelna. Wszędzie tam gdzie udawało im się stworzyć chrześcijańską wspólnotę, ustanawiali kapłanów, aby odpowiadali za całokształt wiary.

Po powrocie z tej wyprawy Paweł wyruszył do Jerozolimy, aby wziąć udział w obradach soboru apostolskiego, z czego relację mamy w jednym z rozdziałów Dziejów Apostolskich. Wydarzenie to miało miejsce około roku 49. W soborze udział wzięło kilkoro spośród uczniów Jezusa: Piotr, Jan i Jakub Młodszy. Głównym problem obrad było pytanie o to, czy nawróceni poganie muszą także zachowywać prawa mojżeszowe,  tzn. czy na przykład muszą być poddawani obrzezaniu. Przeciwko temu obowiązkowi byli Paweł i jego towarzysz Barnaba, ich punkt widzenia poparł także Piotr, który sprawy takie jak obrzezanie uznał za mniej istotne wobec znaczenia szczerej wiary w Jezusa Chrystusa: "(...) Bóg, który zna serca, zaświadczył na ich korzyść, dając im Ducha Świętego, tak samo jak nam. Nie zrobił żadnej różnicy między nami a nimi, oczyszczając przez wiarę ich serca. Dlaczego więc teraz Boga wystawiacie na próbę, wkładając na uczniów jarzmo, którego ani ojcowie nasi, ani my sami nie mieliśmy siły dźwigać? Wierzymy przecież, że będziemy zbawieni przez łaskę Pana Jezusa tak samo jak oni" (Dz. Ap. 15, 8- 11). Te słowa poparł Jakub, opowiadając się za brakiem stwarzania problemów dla nowo nawróconych. Pewne zasady jednak muszą być przez nich respektowane, aby mogli mienić się chrześcijanami. Jakub poleca więc nakazać im: "(...) aby sie wstrzymywali od pokarmów ofiarowanych bożkom, od nierządu, od tego co duszone, i od krwi"(Dz. Ap. 15, 20).

Kolejne ważne osiągnięcie jerozolimskich obrad to ustalenie, że każdy legalnie ustanowiony sobór jest prowadzony przez Ducha Świętego, stąd jego wyroki mają charakter dogmatyczny, czyli są całkowicie nieomylne. To orzeczenie stało się zasadą funkcjonowania Kościoła.

Między rokiem 50 a 52 święty Paweł odbywa kolejną podróż, towarzyszą mu w niej Łukasz i Tymoteusz. Na trasie podróży początkowo znalazły się kościoły w miastach Azji Mniejszej założone podczas poprzedniej wyprawy. Później grupa udaje się na wyprawę misyjną do Macedonii. Kolejne na trasie podróży są Tesaloniki i Filipii, gdzie udaje im się założyć kościoły. To pierwsza misja świętego Pawła, która sięga poza Azję i skierowana jest do ludów Grecji. Paweł naucza także w Atenach na Aeropagu, później przenosi się do Koryntu. Całą misję można podsumować jako częściowo udaną. Nawrócenia były dosyć liczne, ale nie brakowało też nieprzychylnych reakcji.

Trzecia wyprawa świętego trwała najdłużej, bo ok. pięciu lat (między rokiem 53 a 58). Obszar, który obejmowała, to podobnie jak druga podróż, tereny Azji Mniejszej (szczególnie Efez) i Grecji. W drodze powrotnej musiał uciekać przed spiskującymi przeciwko niemu Żydami, przez co zmuszony był do dłuższej przeprawy lądem, zamiast planowanej wcześniej podróży morskiej.

Wydarzenia, które rozegrały się po powrocie do Jerozolimy, okazują się dramatyczne w skutkach. Wrogowie, których wielu miał wśród Żydów, oskarżają go o znieważenie świątyni, co miało być wynikiem tego, że Paweł zaprosił do niej swojego greckiego towarzysza. Na dwa lata święty zostaje uwięziony w Cezarei. Jako obywatel rzymski ma prawo, aby jego sprawę rozsądził tamtejszy sąd. Udaje się więc do Rzymu, gdzie jeszcze raz jest sądzony i spędza w wiezieniu kolejne trzy lata, nie zaprzestając oczywiście wszędzie, gdzie to możliwe głosić Słowa Bożego. Około roku 63 święty zostaje uniewinniony, opuszcza więzienie i jeszcze raz odwiedza Kretę, Macedonię i Efez. Cztery lata później ponownie zostaje uwięziony i przypuszczalnie jeszcze tego samego roku umiera śmiercią męczeńską od miecza. Dokładny dzień jego śmierci nie jest znany, tradycja chrześcijańska mówi, że był to ten sam dzień miesiąca, w którym umarł święty Piotr, stąd pamiątkę obu świętych obchodzi się tego samego dnia, 29 czerwca. Relikwie świętego Pawła są przechowywane m. in. w rzymskich kościołach św. Pawła za Murami i św. Jana na Lateranie.

      Święty Paweł jest postacią niezwykle istotną dla pierwszych wieków chrześcijaństwa. Nazywany apostołem pogan, jako jeden z pierwszych nauczał o Jezusie nie tylko Żydów; działał z wielką energią, o czym świadczą Dzieje Apostolskie i jego własne listy, które weszły do kanonu Nowego Testamentu.

Spośród kilkunastu istniejących i przypisywanych mu listów, jedynie siedem spełnia historyczne wymagania, które świadczyłyby o autorstwie świętego. Spośród pism apokryficznych o świętym wymienić można gnostyckie "Nauczanie Pawła”. Listy świętego Pawła są odbiciem osobliwej drogi, jaką przebył. Stając się chrześcijaninem i apostołem odnalazł Chrystusa w zupełnie inny sposób niż pozostali apostołowie. Nie znał go osobiście, a nawet zwalczał jego nauki po to, by w pewnym momencie przeżyć nawrócenie i stać się gorliwym głosicielem chrześcijańskich prawd. Listy św. Pawła z racji czasów, w których powstały, częściowo dotyczą spraw obecnie nieaktualnych jak np. problemu czy kobieta może mieć odsłoniętą twarz w czasie nabożeństwa. Większość jednak poruszanych tematów ma wymiar uniwersalny i ponadczasowy, i to w dużej części właśnie na nich zbudowano zasady etyki religii chrześcijańskiej. Mowa tu m. in. o zasadach współżycia rodzinnego, regułach modlitwy, czystości, codziennej uczciwości, o konieczności bezustannej pracy i potrzebie tworzenia opartej na braterstwie wspólnoty. Pisma podejmują też tematy teologiczne, takie jak: powtórne przyjście Chrystusa, los duszy po śmierci, świętość Ewangelii, zbawienie poprzez wiarę, przestrogi przed błędnymi naukami. Szczególnie ważnym wkładem św. Pawła jest nowy sposób przedstawiania Boga. W jego ujęciu jest to już nie tylko Bóg Izraela, ale Bóg całej ludzkości. Takie ujęcie pozwoliło przenieść idee chrześcijaństwa poza naród żydowski i skierować je do ludów całego świata. Najwięcej miejsca w pismach świętego Pawła zajmuje Jezus Chrystus, to centralna postać religii, Bóg-Człowiek, który umarł na krzyżu za grzechy całej ludzkości. Jego śmierć i zmartwychwstanie oznacza zbawienie dla wszystkich ludzi.

Święty Paweł nadał chrześcijaństwu hellenistyczne rysy. Konieczność wykładania wiary Chrystusowej Grekom nałożyła na niego obowiązek przełożenia nauk na symbolikę hellenistyczną, a także adaptację do chrześcijaństwa niektórych pojęć filozofii greckiej. Chrześcijaństwo stało się religią uniwersalną, zdolną porwać za sobą mieszkańców Rzymu i cały basen Morza Śródziemnego.